Kobieta w Biznesie

Przedsiębiorczość wśród kobiet w Polsce – Być kobietą przedsiębiorczą, czyli biznes nie ma płci

20 lutego, 2012 0 komentarzy

Wyniki najnowszego badania PARP⁽¹⁾ wskazują, że przedsiębiorczość kobiet ma ogromny potencjał wzrostu. Ponad połowa kobiet bezrobotnych, nieaktywnych zawodowo i pracujących rozważa założenie własnej działalności, jeśli nie mogłyby znaleźć pracy najemnej. Wszyscy właściciele małych i średnich przedsiębiorstw mają podobne plany, napotykają na podobne utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Niezależnie od płci przedsiębiorca jest właśnie przedsiębiorcą. Pozostaje tylko jeden, za to bardzo istotny czynnik pogarszający pozycję kobiety prowadzącej firmę względem mężczyzny – obciążenie obowiązkami opiekuńczymi wobec dzieci, szczególnie małych.

Przedsiębiorstwa prowadzone przez kobiety okazują się być w mniejszości w porównaniu z podmiotami, których właścicielami są mężczyźni. W Polsce – zarówno wśród samozatrudnionych (jednoosobowych podmiotów, w których pracę na rzecz firmy wykonuje wyłącznie właściciel), jak i pracodawców (przedsiębiorstw zatrudniających pracowników) – kobiety są właścicielami średnio co trzeciej firmy. Pozostałe przedsiębiorstwa prowadzone są przez mężczyzn.
Znacznie lepiej przedstawia się przedsiębiorczość kobiet w Polsce w zestawieniu z innymi krajami Europy – zajmujemy tu ósmą pozycję w zestawieniu. Również jeśli chodzi o udział kobiet wśród pracodawców w Unii, sytuacja kobiet jest lepsza w Polsce niż średnio w krajach Wspólnoty – podczas gdy przeciętnie w UE co czwarty pracodawca to przedsiębiorstwo prowadzone przez kobietę, w Polsce jest to co trzeci podmiot⁽²⁾.
Mimo to, aktywność zawodowa wszystkich mieszkańców naszego kraju, szczególnie kobiet, nie napawa optymizmem. Podczas gdy w UE średnio prawie 64,5 proc. kobiet to kobiety aktywne zawodowo, w Polsce odsetek ten wynosi 59 proc.⁽³⁾. Nie bez znaczenia jest dominujący model podziału obowiązków w rodzinie, według którego to na mężczyźnie spoczywa główna odpowiedzialność za utrzymanie rodziny, zaś na kobiecie obowiązek opieki nad dziećmi. Dowodzą tego dane Eurostatu, według których różnice między płciami są szczególnie duże (o ok. 20 proc.) do 35. roku życia (a zatem do momentu, kiedy pod opieką w rodzinie pozostają małe dzieci) oraz po 50. roku życia (gdy zaczynają się pojawiać w rodzinie wnuki⁽⁴⁾) – różnica wzrasta wówczas do 60 proc.⁽⁵⁾.

Dlaczego zostajemy przedsiębiorcami?

Jak pokazują wyniki badania PARP, co piąty przedsiębiorca (niezależnie od płci) wybiera pracę na własny rachunek z powodu chęci wykorzystania sprzyjających okoliczności czy z uwagi na brak alternatywy w postaci możliwości znalezienia pracy najemnej. Prawie 15 proc. kobiet i mężczyzn stając się przedsiębiorcą realizuje pragnienie osiągnięcia samodzielności w decydowaniu o własnym losie, niewiele mniej przedsiębiorców widzi w tej aktywności szansę na rozwój zawodowy. Wiele kobiet i mężczyzn prowadzi własną firmę z względów finansowych. Jedyna istotna różnica, jeśli chodzi o motywację do zakładania firmy miedzy kobietami a mężczyznami, przejawia się w chęci kobiet do wsparcia działalności swojego partnera i potrzebie elastyczności organizacji opieki nad dzieckiem. Wiele kobiet traktuje własną działalność jako szansę na rozwój osobisty i realizację własnych marzeń.

Czynniki powstrzymuje kobiety przed założeniem własnej firmy

Zdaniem wszystkich kobiet objętych badaniem PARP (bezrobotnych i nieaktywnych, jak i zatrudnionych) największą barierą rozpoczęcia działalności jest brak odpowiedniego kapitału (ponad połowa badanych). Na drugim miejscu kobiety wymieniały procedury administracyjne i zbyt dużą biurokrację towarzyszącą zakładaniu i prowadzeniu własnej firmy, co świadczy z jednej strony o braku wiary we własne umiejętności i możliwości, z drugiej zaś o niewystarczającej wiedzy w zakresie obowiązujących procedur związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zastanawiające jest przy tym, że więcej kobiet pracujących najemnie wskazało procedury, jako czynnik powstrzymujący je przed założeniem własnej firmy (32 proc.) w porównaniu z kobietami bezrobotnymi i nieaktywnymi zawodowo (19 proc.). Na kolejnych miejscach pojawiły się takie czynniki jak: strach przed niepowodzeniem, bankructwem (24 proc.), zaś w przypadku osób bezrobotnych brak pomysłu jaką działalność mogłyby prowadzić (17 proc.).

Utrudnienia w byciu przedsiębiorcą – pryzmat płci

W momencie gdy zapada decyzja i kobieta lub mężczyzna zostaje właścicielem przedsiębiorstwa, jest tylko i aż przedsiębiorcą.
TYLKO – ponieważ płeć przestaje mieć znaczenie, jako że wszyscy przedsiębiorcy borykają się z tymi samymi trudnościami. Należą do nich zbyt wysokie pozapłacowe koszty pracy, problemy ze zdobywaniem nowych klientów, skomplikowane formalności finansowe, zbyt zawiłe procedury, czasochłonne formalności, dotyczące m.in. wydawania pozwoleń, licencji, a także zmienność prawa pracy. Jedyna zauważalna różnica w opiniach kobiet i mężczyzn przedsiębiorców nt. barier prowadzenia działalności dotyczy kwestii życia rodzinnego i obowiązków opiekuńczych wobec małych dzieci. Ten czynnik znacznie częściej dostrzegają kobiety niż mężczyźni.
Z kolei AŻ przedsiębiorcą – ponieważ to właśnie w momencie podjęcia decyzji o założeniu własnej firmy jej właściciel staje się istotnym elementem całego systemu, w którym poprzez wykorzystanie własnych umiejętności i możliwości pracowników, a także przez współpracę z otoczeniem zaczyna tworzyć konkretne dobra czy usługi. One z kolei stając się częścią rynku pozwalają na zapewnienie środków do życia i rozwoju zarówno temu przedsiębiorcy, jego pracownikom, partnerom i innym podmiotom, dzięki którym może on rozwijać swoje przedsięwzięcie.
Z uwagi na uwarunkowania społeczne, które – choć ulegają przemianom – wciąż jednak postrzegają kobiety przez funkcje opiekuńcze i macierzyńskie, interesujące wydaje się być spojrzenie na współczesną kobietę przedsiębiorcę.

Kobieta-przedsiębiorca w zarysie

To najczęściej osoba młoda i na ogół dobrze wykształcona. Swoją działalność gospodarczą poprzedziła pracą w charakterze pracownicy najemnej (ponad 2/3 badanych kobiet). Własny biznes traktuje często jako możliwość wykorzystania umiejętności i zdolności, a w efekcie miernik sukcesu życiowego i szansę na wyższe dochody. Często wspiera działalność gospodarczą swojego partnera. Nie bez znaczenia dla takiej kobiety jest także postrzeganie „bycia na swoim”, jako spełnienie potrzeby elastyczności organizacji opieki nad dziećmi.
Współczesna „przedsiębiorczyni” najczęściej pozostaje w stałym związku, ale nie ma dzieci. Dwóch z trzech badanych przedsiębiorców – zarówno kobiet, jak i mężczyzn – jest zgodnych co do tego, że prowadzenie własnej działalności gospodarczej powoduje ograniczenie czasu poświęconego obowiązkom domowym i opiece nad dziećmi.
Dominującym modelem rodziny jest nadal ten, w którym obowiązki domowe spoczywają głównie na kobiecie. Prawie co druga „przedsiębiorczyni” (46 proc.) wszystkie lub większość prac domowych wykonuje sama (przy czym 37 proc. pracujących najemnie i 47 proc. bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo).
Wzmacnia się jednak partnerski model rodziny – co trzecia kobieta-przedsiębiorca (wobec 50 proc. pracownic najemnych i 23 proc. bezrobotnych i biernych zawodowo) deklaruje, że w jej rodzinie istnieje mniej więcej równy podział obowiązków między małżonkami/partnerami. Co ciekawe, w rodzinach kobiet przedsiębiorczych w przypadku najmłodszych dzieci (0-3 lata) opiekę najczęściej (w 37 proc. przypadkach) sprawował partner. Mimo to żadna z badanych kobiet prowadzących własną firmę nie zgodziła się z opinią, że praca na własny rachunek pozwala na łatwiejsze godzenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi.
Obecnie obserwowana sytuacja, w której poziom przedsiębiorczości mężczyzn jest wyższy niż kobiet, może się wkrótce zmienić, jako że kobiety są lepiej wykształcone niż mężczyźni. Po drugie – wbrew powszechnym opiniom nie wykazują one większej awersji do ryzyka niż mężczyźni. Dotyczy to szczególnie młodych kobiet, które są nawet bardziej skłonne do podejmowania ryzyka (także w rozumieniu prowadzenia własnej firmy) niż mężczyźni.

Anna Tarnawa, Sekcja Badań i Analiz, Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności, PARP

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

1. Projekt badawczy PARP pt.: Przedsiębiorczość kobiet. Badania terenowe zostały zrealizowane w okresie kwiecień – czerwiec 2011 r. Projekt współfinansowany przez UE ze środków EFS w ramach PO Kapitał Ludzki. Wyniki badań przedstawione są w raporcie pt.:„Przedsiębiorczość kobiet w Polsce”, B. Balcerzak-Paradowska et al., PARP, 2011.
2. Eurostat, dane za 2010 r.
3. Ibidem
4. Choć różnica wynika także z niższego w przypadku kobiet prawnego wieku emerytalnego.
5. GUS, BAEL 2011; Ekspertyza „Prawo sprzyjające przedsiębiorczości kobiet. Rekomendacje zmian”, A. Kurowska, PARP, 2011.
6. Patrz załącznik 1 Raport z badania eksperymentalnego do raportu „Przedsiębiorczość kobiet w Polsce”, PARP 2011

Anna Tarnawa
nr 2(118)2012

Źródło: gazeta-msp.pl