„Instytucja ojca” w dobie gwałtownych transformacji kulturowo-społecznych i ekonomicznych przeżywa głęboką przemianę. Wiele wskazuje na to, że coraz większa liczba ojców otwiera się emocjonalnie, chce w pełni angażować się w życie rodziny i opiekę nad dzieckiem, a dewizą życiową współczesnego taty staje się zbudowanie partnerskich relacji w rodzinie.
Radykalne przemiany społeczno-ekonomiczne i kulturowo-obyczajowe, które rozpoczęły się po II wojnie światowej, spowodowały znaczące zmiany podstawowych ról ojców w rodzinie –ekonomicznej, ochronnej czy wychowawczej. W drugiej połowie ubiegłego wieku czas poświęcany przez ojców na rzecz ich własnych rodzin radykalnie się kurczył. Relacje ograniczały się jedynie do krótkiej rozmowy małżonków, a kontakty z dzieckiem (nie wspominając nawet o zaangażowaniu ojca w rozwiązywanie jego problemów) spychane były na dalszy plan . Główną przyczyną tego stanu okazały się wzrastające potrzeby konsumpcyjne współczesnych społeczeństw, w krajach tzw. „demokracji ludowej” dodatkowo spotęgowane codzienną walką o byt. Wzmożone oczekiwania zwiększyły skalę zaangażowania w prace zarobkową zarówno ojców, jak i matek.
W tak skomplikowanej sytuacji współczesny model ojcostwa wciąż musi się zmieniać i dostosowywać. Kryzys tradycyjnego, patriarchalnego modelu, nie mógł się jednak zamienić w pustkę – instrumentalne więzi łączące ojca z dziećmi na skutek zjawisk współczesności znalazły swoje odbicie w innego typu relacjach. Niekiedy przybierają one charakter bardziej ekspresyjny, uczuciowy. Niektórzy współcześni ojcowie wśród wskazanych preferowanych cech własnych wysoko lokują potrzebę obdarzania dziecka miłością i serdecznością, a ponadto czują się odpowiedzialni nie tylko za własne postępowanie, ale także postępowanie dzieci.
Jednakże w świetle najnowszych badań i analiz socjologicznych trudno jest jednoznacznie określić współczesny model ojca. Wielu naukowców zauważa, że wciąż przeważa obraz ojca „nieobecnego” w życiu dziecka i szerzej – całej rodziny. Powody są różne: przedwczesna śmierć (Polska jest krajem młodych wdów), alkoholizm, emigracja zarobkowa czy sukces zawodowy, który sprawia, że tata spędza więcej czasu w pracy.
Inne badania dowodzą, że odsetek ojców zaangażowanych w życie rodziny jest w Polsce znaczący.
W ramach projektu „Discovery Species” przeprowadzono badania wśród mężczyzn w wieku 25-39 lat w 15 krajach, w tym w Polsce . Analizie zostały poddane postawy i sposoby podejścia do ważnych obszarów życia, w tym ojcostwa. W wyniku badań wyodrębniono cztery grupy mężczyzn: „żywiciel pod presją” (25%), „nowoczesny i powściągliwy” (38%), „wszystko dla mnie” (16%), „unikający zobowiązań”(21%). Dwie pierwsze kategorie to przeciwstawne bieguny modelu ojcostwa. „Żywiciel pod presją” odzwierciedla typ ojca z tradycyjnym, konserwatywnym podejściem do podziału ról i zakresu obowiązków w rodzinie, odczuwającego równocześnie większą presję sprostania wymogom współczesnego świata. Natomiast „nowoczesny i powściągliwy” ma poglądy wpisujące się w panujące obecnie tendencje dotyczące relacji w rodzinie oraz ról płci i opowiada się za równością w tej kwestii.
Socjolog Paweł Kubicki potwierdza, że obecnie w polskim społeczeństwie ścierają się dwa modele ojcostwa: tradycyjny, „katolicki”, w którym kobieta zajmuje się dzieckiem, a mężczyzna zarabia oraz oparty na idei partnerstwa – „świecki” . Przy czym model tradycyjny również ewoluuje i wizerunek ojca nie przybiera już oblicza XIX-wiecznego srogiego wychowawcy. Obie formy ojcostwa cechuje emocjonalna wieź z dzieckiem, potrzeba miłości i wzajemnego zrozumienia w rodzinie. Jednak w modelu „katolickim” nadal dominuje tradycyjny podział ról, gdzie mężczyzna utrzymuje rodzinę pracując, natomiast kobieta odpowiada za dom i opiekę nad dzieckiem. W partnerski model rodziny wpisuje się ojcostwo „świeckie”, które cechują nowe wzory zachowań ojca, takie jak opiekun i partner dziecka, osoba zainteresowana wychowaniem dziecka, począwszy od momentu ciąży, zafascynowania jej przebiegiem i porodem.
Przejawy zmiany postaw współczesnych ojców są szczególnie widoczne w Internecie. Serwisy poświęcone tematyce ojcostwa wychodzą z jednej strony naprzeciw zapotrzebowaniu na informacje wśród mężczyzn, modzie na ojcostwo, potrzebie dzielenia się własnymi doświadczeniami, a z drugiej na poszukiwaniu wsparcia w sytuacjach trudnych bądź konfliktowych.
Do najpopularniejszych polskich portali skierowanych do ojców należą:
- www.tato.net.pl
- www.dobrytato.pl
- www.wstroneojca.pl
- www.prawoojca.org
- www.tata.pl
Coraz częściej pojawiają się też blogi pisane przez ojców. Mężczyźni uaktywniają się też na forach tematycznych dotyczących rodzicielstwa. Zdaniem niektórych badaczy obecność mężczyzn w strefie tematycznej zdominowanej dotychczas przez kobiety może świadczyć o powstawaniu nowego modelu – „ojca refleksyjnego” .
Ewolucja modelu ojca w stronę „partnera – opiekuna”, oparta na uczuciowej więzi rodzica i dziecka, a także kobiety i mężczyzny, niesie korzyści dla wszystkich uczestników tej relacji. Równoprawne z kobietą angażowanie się mężczyzny w życie rodzinne i opiekę nad dzieckiem dostarcza mu nowych doświadczeń i jest korzystne dla jego zdrowia psychicznego. Utrzymywanie opartych na partnerstwie, silnych więzi z ojcem sprzyja ogólnemu rozwojowi dziecka, służy kształtowaniu otwartej postawy wobec ludzi, wyzwala aktywność i radość życia. Tymczasem dla kobiety oznacza to równoprawny i partnerski podział obowiązków.
Kontakt dla mediów:
Agencja Star PR: Izabela Walas
tel: (22) 856 55 34/40
Email: i.walas@starpr.com.pl
